Niestety na przestrzeni lat powstało wiele mitów dotyczących lęku separacyjnego, które powtarzane są w przestrzeni publicznej. Poniżej prezentuję listę i mam nadzieję, że wielu osobom pomoże ona w codziennym życiu i funkcjonowaniu ze swoim pupilem.

Sam spowodowałeś u swojego psa lęk separacyjny

Niestety często zdarza się obwiniać opiekuna psa za jego zbytnie rozpieszczanie, które rzekomo doprowadziło do pojawienia się problemu lęku separacyjnego. Rozpieszczanie psa, poprzez takie zdarzenia jak pozwalanie na spanie w łóżku, karmienie dodatkowymi smakołykami, zabieranie na sprawunki czy wycieczki, a także dopuszczanie na meble, nie jest skorelowane z lękiem separacyjnym^[1].

Kontrwarunkowanie na sygnały i przedmioty jest niezbędne w terapii

Dla wielu osób może to być zaskakujące, ponieważ kontrwarunkowanie zdarzeń poprzedzających wyjście z domu jest bardzo popularną obecnie metodą. Przykładami są tu podniesienie kluczy i odłożenie ich wiele razy, podniesienie kluczy, danie smakołyka, a następnie odłożenie i tak kolejno dla innych przedmiotów takich jak buty, kurtki, torby, plecaki. Wszystko to zostało wskazane jako potencjalnie pomocne w lęku separacyjnym, a prawda jest taka, że istnieją o wiele bardziej skuteczne sposoby, aby pomóc naszemu psu.

W nowych badaniach Erica Feuerbacher dowodzi, że systematyczne odwrażliwianie jest decydującym elementem skutecznego leczenia, gdy kontrwarunkowanie i inne porady behawioralne nie mają wpływu na wynik zachowania zwierzęcia^[2].

Należy zwiększyć przewidywalność wyjścia opiekuna i podkreślić znaczenie kontekstu, aby zmniejszyć u psa chroniczny niepokój i kontekstowy lęk z tym związany. Nie rozmywamy powagi podnoszenia kluczy, czy zakładania butów, a wręcz przeciwnie, dostarczamy psu specyficznych, jednoznacznych informacji o naszym wyjściu, z co za tym idzie - samotnym czasie. Zmieniamy jednak kontekst, uczymy psa, że jakiś krótki okres samotności jest bezpieczny. Wtedy, ten przewidywalny element, na przykład klucze, oznaczają już coś innego dla psa. Oznaczają, że czas samemu jest okej, bo nigdy nie jest to dłużej niż jest on w stanie znieść. Bardzo ważne jest żeby wiedzieć że niepokój kocha informacje.

Żeby łatwiej było to zrozumieć posłużę się przykładem wizyty u dentysty. Dentysta zamierza wykonać znieczulenie, więc informuję Cię, że poczujesz delikatne ukłucie, a następnie odlicza 3..2..1. W ten sposób dostarcza Twojemu lękowi pewnej informacji. To oczywiście nie eliminuje niepokoju, ale wyobraź sobie sytuacje, gdzie siedzisz w fotelu dentystycznym z zasłoniętymi oczami i nie masz pojęcia, kiedy to ukłucie nastąpi. Z pewnością to tylko zwiększyłoby Twój niepokój.

Psy nie mają naszych umiejętności językowych, dlatego wszystko, co dzieje się w ich środowisku jest oceniane jako to, czy przewiduje coś bezpiecznego, coś strasznego lub coś neutralnego. Życie psa to nieustanne ocenianie i rozróżnianie tych wskazówek w celu zrozumienia co ze sobą niosą. I to właśnie jest nasza praca, aby nauczyć psa, że krótka ilość czasu sam na sam jest bezpieczna, a ponieważ te klucze przewidują bezpieczny czas, to klucze są również bezpieczne.

Musisz używać klatki dla destrukcyjnych psów

Badania pokazują, że zamknięcie w klatce nasila reakcję na dyskomfort. Zachowania, takie jak ziewanie i oblizywanie, były istotnie częściej wykonywane przez psy w klatce niż przez psy, którym pozwolono biegać swobodnie, lub które zamknięto w pomieszczeniu. Opiekunowie, którzy zwiększają swoje wysiłki w celu ograniczenia psa, aby zapobiec uszkodzeniu mienia, kupując “odporne na ucieczkę” klatki lub zabezpieczając klatki za pomocą sznurków czy zamków wzmagają panikę psa i zwiększają intensywność zachowań ucieczkowych. Może to prowadzić do samookaleczenia, a w ciężkich przypadkach do śmierci.

Główne obawy dotyczące wprowadzania klatki dla psów z lękiem separacyjnym:

• Lęk separacyjny często współwystępuje z lękiem przed zamknięciem
• Stosowanie klatek lub miejsc zamkniętych może powodować zwiększony lęk u niektórych psów
• Potencjalne ryzyko urazów i dalsza możliwość niszczenia (klatki, posłania, podłogi itp.)

Oczywiście poprawne wprowadzenie klatki u psów, które nie cierpią na lęk separacyjny ma wiele korzyści. Przy opiece nad szczeniakiem podczas domowego treningu, ze względów bezpieczeństwa, w przypadku konieczności transportu do weterynarza, czy wykorzystując je jako miejsce, gdzie pies może się uspokoić i wyciszyć - w tym ostatnim świetnie sprawdza się w domu gdzie mieszkają dzieci, lub gdy posiadamy wiele psów.

Używanie zabawek do karmienia jest kluczem

Jedzenie jest najskuteczniejszym sposobem na uzyskanie oczekiwanego zachowania w treningu z psami. Inaczej jest jednak w przypadku psów z lękiem separacyjnym. Zapewnienie zabawki wypełnionej jedzeniem nie ma znaczącego wpływu na występowanie zachowań związanych z separacją. Istnieją dodatkowo pewne obawy związane wykorzystaniem zabawek na przysmaki u psów z lękiem separacyjnym:

• Fałszywa wiedza na temat tego jak długo pies jest w stanie zostać sam w domu - dla przykładu, jeżeli dajemy psu zabawkę naładowaną smakami, której rozpracowanie zajmuje mu 10 minut, a po kolejnych 30 sekundach zaczyna szczekać, to oznacza to, że nasz pies jest w stanie zostać pod naszą nieobecność 30 sekund, nie 10 minut i 30 sekund
• Wywoływanie awersji do zabawek na przysmaki - kolejność w zdarzeniach jest super ważna w treningu. W tym przypadku uczymy psa, że jedzenie zapowiada straszną nieobecność. Jest to przeciwieństwo tego, co chcemy osiągnąć i może doprowadzić do sytuacji, że panika u psa cierpiącego na lęk separacyjny rozpocznie się już w momencie zobaczenia tej zabawki
• Maskowanie obserwacji mowy ciała naszego psa - jeśli pies leży i żuje kość, bardzo trudno jest stwierdzić, czy jednocześnie wykazuje oznaki niepokoju
• Dawanie nagrody w postaci smaka po naszym powrocie do domu - kładziemy większy nacisk na nasz powrót, co niekoniecznie jest tym, co chcemy robić, a także sprawiamy, że pies dość czujnie czeka na nasz powrót, bo spodziewa się nagrody, czyli nie jest w stanie zrelaksować się pod naszą nieobecność

Nie wolno żegnać psa przy wyjściu lub witać po powrocie

Wiele osób wierzy, że musisz całkowicie ignorować psa w tych momentach. Tak naprawdę takie podejście jest szkodliwe dla lęku separacyjnego. Całkowite ignorowanie psa może zwiększyć niepokój i stawia psa w sytuacji zaniepokojenia, dlaczego nagle normalna uwaga, którą obdarzasz go na co dzień znika w sytuacji związanej z Twoją nieobecnością. Oczywiście nie wolno przesadzać, nie organizujemy przyjęcia, gdy wracamy do domu, lub nie robimy długich pożegnań wychodząc.

Wracaj tylko wtedy, gdy pies jest spokojny

Jest to bardzo niepokojące, że ludzie często wychodząc na chwilę za drzwi, gdy pies następnie wokalizuje, czekają z powrotem, aż przestanie. Wynika to z błędnego przekonania, że w ten sposób nie jest nagradzane niepożądane zachowanie. Faktem jest natomiast, że nie możemy wzmacniać strachu, szczekanie jest po prostu zewnętrzną manifestacją strachu, i nie ma powodu, aby pozwolić psu w dalszym ciągu zwiększać ten strach i niepokój.

Farmakoterapia jest ostatnią deską ratunku

Psy z lękiem separacyjnym cierpią za każdym razem, gdy opiekun wychodzi, więc mówimy tu o ich dobrostanie. S ytuacja psów z lękiem separacyjnym jest już wystarczająco dramatyczna, dlatego jeśli mamy szansę w jakiś sposób im pomóc, to powinniśmy to zrobić. Oczywiście jest to decyzja indywidualna i do przedyskutowania z weterynarzem, ale zawsze warto zasięgnąć dodatkowych informacji. Leki wspomagające leczenie lęku separacyjnego były dogłębnie badane pod kątem ich działania i skutków.

Jak widzisz jest wiele rzeczy, które jak się okazuje mogą przynosić kompletnie odwrotny skutek do zamierzonego, dlatego zawsze należy przeprowadzać terapię pod okiem certyfikowanego behawiorysty, a w niektórych przypadkach również weterynarza.

1. McCrave, E.A. (1991). Diagnostic criteria for separation anxiety in the dog. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practise, 21(2), 247-255
2. Feuerbacher E., & Muir K. (2020) Using Owner Return as a Reinforcer to Operantly Treat Separation-Related Problem Behavior in Dogs. Animal Journal